De zin en onzin van een onvoorwaardelijk basisinkomen
Libertairen streven naar maximale vrijheid en autonomie en zijn sceptisch tegenover (staats)macht. We streven naar een minimum van overheidsinterventie en een maximum aan vrije markt, een minimum aan regeltjes, een maximum aan kansen.
In ons land hebben we een overheidsbeslag van meer dan 50%. We hebben in feite meer planeconomie dan vrije markt. Het voorstel dan om de belastingen drastisch te verminderen en te streven naar meer persoonlijke verantwoordelijkheid, waar sociale programma's massaal worden beperkt, geniet weinig draagvlak bij het gros van de bevolking.
Hoe dan kunnen we een halt toe roepen aan een eeuwig complexer wordende fiscaliteit en een steeds verdere inperking van onze vrijheid? Hoe kunnen we onze afhankelijkheid verminderen van een doelbewust complex en anti-sociaal overheidssysteem?
Volgens Milton Friedman, Friedrich Hayek, Martin Luther King, Charles Murray en vele anderen moeten we het Universeel BasisInkomen (UBI) overwegen. Wij maken een berekening van hoe een UBI er kan uitzien in België.
A. Wat is een onvoorwaardelijk basisinkomen?
Dit betekent een "inkomen" voor elke Belg, ouder dan 18 jaar. Voor de rest zijn er geen voorwaarden verbonden. Geen papierwerk, geen bureaucratie, geen ambtenarij. Ongeacht of je nu werkt of niet.
Daar tegenover staat een afschaffing van allerlei fiscale voordelen. Dan zou worden afgeschaft de "werkbonus", "woonbonus", dienstencheques, eco-cheques, maaltijdcheques, werkloosheidsuitkering, en zo verder. Wij stellen bovendien voor een maximale afschaffing van overheidsuitgaven:
- vervanging pensioen door basisinkomen
- geen onderwijssubsidies, maar basisinkomen voor studenten
- afschaffing ziekte en invaliditeit (maar behoud van maximumfactuur)
- enz...
B. Situatie vandaag: ons huidig sociaal systeem faalt.
Duur & inefficient: De werkingskosten van ons systeem zijn gigantisch. Voor elke 100 euro die eindigt in de hand van de burger, zijn er tientallen euros nodig om het systeem draaiende te houden. Het is complex, onoverzichtelijk met heel veel regeltjes en voorwaarden.
Pervers, houdt armoede in stand: Uitkeringen zijn aan veel voorwaarden verbonden. Wanneer iemand probeert een centje extra te verdienen of zich op te werken, zijn ze meestal slechter af dan voordien. Bvb. Iemand met een sociale woning en sociale kinderopvang die hard werkt en promotie krijgt is slechter af dan werkloos thuis te blijven.
Onmenselijk: De ambtenarij spit elk detail van uw leven uit en voert controles uit om te zien of de regeltjes worden opgevolgd. Heel veel persoonlijke vrijheid moet worden ingeboet, en een gevoel van zelfrealisatie door mensen te helpen of een beetje arbeid te verrichten verdwijnt. Bvb. Iemand die een invaliditeitsuitkering krijgt en zoon of dochter helpt met verhuizen, wordt uitkering afgepakt indien betrapt bij controle.
Probleem: Een systeem waarbij een onderscheid wordt gemaakt tussen mensen die (kunnen) werken, en mensen die niet (kunnen) werken is gedoemd om te falen.
Wie bepaalt of je wel of niet in staat bent om te werken. En hoeveel werk dan? Er is maar 1 iemand die dit kan bepalen, en dat is jijzelf. In huidig systeem is er nood aan controles, veel ambtenaren, enz.
Het gevolg is vaak dat mensen die nog in beperkte mate zouden kunnen werken (af en toe een paar uurtjes), verplicht worden om helemaal niet meer te werken. Niet alleen zijn ze daardoor vaker financieel veel slechter af, bovendien verdwijnt een gevoel van zelfrealisatie en sociale cohesie. Mensen krijgen een lager waardegevoel.
C. Voordelen van een onvoorwaardelijk inkomen
Goedkoop systeem: Iedere burger krijgt hetzelfde. Heel weinig kosten om dit systeem op te zetten.
Efficient: In plaats dat de overheid bepaalde behoeften voorziet, wordt dit overgelaten aan de vrije markt, waar vraag & aanbod het meest efficiënte systeem ter wereld is.
Warm systeem: Waar in het systeem van vandaag, de mensen die trachten bij te dragen in de maatschappij worden afgestraft, wordt dit met een basisinkomen net aangemoedigd. Je kan bijvoorbeeld rugklachten hebben, en toch beslissen om 4u per week te gaan werken als je dit wenst. Zonder daarbij inkomen te verliezen. Zelfs in tegendeel, want bovenop je basisinkomen verdien je dus een centje bij, en vergroot je je sociaal contact.
Menselijk: Vandaag voelt werken in zekere zin een beetje aan als slavernij. Wie graag na z'n 60e het wat rustiger aan wil doen om meer tijd met (klein)kinderen wordt genadeloos afgestraft en houdt aanzienlijk minder pensioen over. Met een basisinkomen krijgt iedereen steeds € 10 000 per jaar. Wie langer werkt kan natuurlijk langer en meer sparen, maar het eind'pensioen' blijft gelijk.
D. Hoe kunnen we dit betalen?
We berekenen het universeel basisinkomen op € 10.000 / jaar. Voldoende om in de basis behoeftes te voldoen, onvoldoende om in luxe te leven.
Kost: Aantal inwoners ouder dan 18 X € 10.000 / jaar
= 9 126 019 inwoners (1) X € 10.000 / jaar = € 91 miljard / jaar
Merk op: De huidige jaarlijkse uitgaven van België bedragen € 227 miljard (2)
In bovenstaande tabel vind je een samenvatting terug van huidige begroting (cijfers 2016). Je ziet hoe we zouden besparen op elke begrotingslijn, alsook op lijn 12 voegen we het onvoorwaardelijk basisinkomen toe. Merk op dat we de totale uitgaven verminderen van 227 miljard per jaar naar 157.1 miljard per jaar. Een daling van 30%, wat linea recta wordt gebruik om de belastingdruk met 30% te verminderen.
Op basis van deze begroting kunnen we nog voor € 70 miljard euro aan jaarlijkse belastingvermindering doorvoeren.
Opmerkingen:
Bovenstaand scenario is het eindscenario. Om tot dit scenario te komen zijn natuurlijk een heleboel overgangsmaatregelen nodig. Het kan bijvoorbeeld niet zijn dat je al 10, 20, ... jaar hoge belastingen zit te betalen om dan te eindigen met een "pensioen" van € 10.000/jaar.
Bovenop het basisinkomen daalt de belastingdruk met 70 miljard per jaar en worden een heleboel regeltjes afgeschaft of administratief vereenvoudigd. Bijvoorbeeld: Onderscheid tussen werknemer, zelfstandige, hoofdberoep, bijberoep, flexijob, enz. verdwijnt en wordt vervangen door een lage vlaktaks.
E. Illustratie:
Mark wordt 18 jaar en beslist verder te studeren. De overheid subsidieert niet langer de scholen aan € 6 000 per student per jaar, maar in de plaats krijgt hij € 10 000 euro per jaar inkomen.
Na enkele jaren werken merkt Mark dat z'n werkgever misbruik van hem maakt. Lange uren, geen opslag, weinig dankbaarheid. Na enkele keren aan te kaarten beslist Mark om z'n ontslag te geven. Dankzij het basisinkomen hoeft hij zich geen zorgen te maken en kan hij makkelijk een tijdelijke periode overbruggen.
Gezondheid is belangrijk, dus Mark beslist bovendien om een privé zorgverzekering te nemen aan een jaarlijkse kost van 3.000 euro.
Mark en Julie krijgen hun 2e kindje. Mark besluit dat een nauwe band smeden met z'n kinderen belangrijker is dan de dagelijkse stress op het werk en besluit een jaartje part-time te werken.
Aan z'n 60e verjaardag heeft Mark steeds meer rugklachten. Hij beslist om terug te schakelen op 28u per week. Z'n basisinkomen blijft onveranderd.
Mark z'n broer beslist te gaan werken vanaf z'n 18 jaar en beslist een deel van het geld te beleggen als pensioen. Elk jaar stopt hij 3.500 euro in een beleggingsfonds. Na 42 jaar sparen heeft hij 1 miljoen euro (3) bij elkaar, en beslist hij nog 1 dag per week te werken. Niet omdat het moet, maar omdat het kan.
Vaak gehoorde commentaar:
Een vaak gehoord bezwaar is dat van "inflatie". Zal dit niet alles duurder maken? De enige sectoren waar afgelopen decennia prijsstijgingen zijn te merken, zijn de sectoren met hevige overheidsinterventie. Als de prijs van consumentengoederen stijgt, dan gaan we die gewoon over de grens of op Amazon/bol.com kopen. Concurrentie houdt prijzen laag.
Het basisinkomen zal heel wat problemen verhelpen. Mensen die vast zitten in een ongelukkige relatie zullen een uitweg vinden, evenals werknemers die werken voor een toxische werkgever. We zullen zelf meer voor onze omgeving kunnen zorgen. Het zal meer zin geven aan ons leven en onze stress niveaus naar omlaag halen.
Is het basisinkomen een zilveren kogel die al onze problemen zal oplossen? Neen, 1 size fits all oplossingen voor de maatschappij bestaan niet. Maar het is alvast het overwegen waard.
Samen werken aan een #LibertairVrijVlaanderen
Facebook: www.facebook.com/LibertairVrijVlaanderen
Instagram: www.instagram.com/libertairvrijvlaanderen
Twitter: www.twitter.com/LibertairVrijVl
Bronnen:
(1) Aantal inwoners België: https://bestat.statbel.fgov.be/bestat/crosstable.xhtml?view=5fee32f5-29b0-40df-9fb9-af43d1ac9032
(2) Uitgaven België in 2016: https://trends.knack.be/economie/beleid/hoe-de-belgische-overheidsuitgaven-ontspoord-zijn/article-normal-827441.html
(3) De gemiddeld lange termijn opbrengst van aandelen bedraagt +- 10% (koers + dividend). We gaan echter uit van een meer pessimistisch scenario van 7.5% om wat marge in te bouwen: https://www.nerdwallet.com/blog/investing/average-stock-market-return/